Interview met luitenant-generaal (e.r.) Marc Thys
Photo: © Belgian Defence
Terwijl het Europese veiligheidslandschap ingrijpend verandert, staat België – net als andere EU-lidstaten – op een tweesprong. Tussen het loslaten van de oude strategie, interne uitdagingen en de noodzaak om samen te werken met zowel publieke als private partners, is Defensie volop bezig met een ingrijpende transformatie. Generaal Marc Thys, voormalig adjunct-chef van de generale staf, deelt zijn scherpe kijk zonder omwegen.
Een wereld waarin de taal van macht en kracht zijn rechten heeft heroverd
"We gaan niet geleidelijk richting een nieuw strategisch tijdperk, we zijn er al". Voor Marc Thys is het uiteenvallen van de wereldorde niet langer een vooruitzicht, maar een vaststaande realiteit. De Verenigde Staten roepen Europa al enkele jaren op om verantwoordelijkheid te nemen voor zijn eigen veiligheid. "Vandaag is deze eis dringender dan ooit - en de fase van bewustwording is voorbij.”
In zijn ogen is de wereld weer sterk transactioneel geworden. De grootmachten - China, Rusland, India, maar ook de Verenigde Staten - handelen volgens hun eigen belangen. "In deze context moet Europa de taal van macht en kracht leren spreken". Een taal die West-Europa, en België in het bijzonder, al te lang heeft verwaarloosd.
Collectief soevereiniteit herbouwen
Gezien deze situatie benadrukt generaal Thys het belang van multilateralisme. "België kan en mag niet alleen staan. Onze veiligheid hangt af van een versterkte samenwerking tussen staten die dezelfde waarden delen: respect voor de rechtsstaat, een multilaterale visie en de wil om te handelen.”
In deze logica wordt de Europese Unie een strategisch kader, maar geen leger op zich. "Europese defensie zal niet worden bereikt door institutionele integratie, maar door coalities van staten die bereid zijn om samen op te treden rond gemeenschappelijke belangen". Hij sprak over een "directoire" bestaande uit leidende landen zoals Frankrijk, Duitsland, het Verenigd Koninkrijk, Polen en Italië.
België op een tweesprong
Voor België zijn de uitdagingen talrijk - en des te dringender door de grote achterstand. "We moeten alles opnieuw opbouwen: mankracht, infrastructuur, uitrusting, doctrine... alles.
België wordt al lang beschouwd als een "klein land" en lijdt aan een minderwaardigheidscomplex. "Maar in werkelijkheid staan we 7e in BBP in de Europese Unie en 12e in de NAVO. We hebben internationale hoofdkwartieren op ons grondgebied en een duidelijke diplomatieke invloed. Het is tijd om daarnaar te handelen.
De financieringskwestie blijft echter een groot spanningsveld. "De federale regering heeft niet de middelen om haar ambities waar te maken. Als we 3% van het BBP aan defensie willen uitgeven, d.w.z. 18 miljard euro, zullen we de verdeling van het budget en de architectuur van de staat moeten herzien.
Heropbouw van het personeelsbestand: een belangrijke strategische uitdaging
Een andere absolute prioriteit is het opnieuw samenstellen van het personeelsbestand. De operationele eisen nemen toe en de trainingscapaciteit wordt het grootste knelpunt. "Het probleem is niet om kandidaten te vinden - die zijn er - maar om ze goed op te leiden en vervolgens uit te rusten.
Generaal Thys wijst erop dat er dit jaar 2.800 actieve militairen, 1.000 reservisten en enkele honderden burgers zullen worden aangeworven, bijna tien keer meer dan in 2015. Deze toename van het aantal manschappen vereist een aangepaste infrastructuur, die momenteel ontoereikend is. "We zullen kazernes moeten heropenen of zelfs herbouwen, nieuwe ruimte moeten vinden en onze accommodatiecapaciteit moeten uitbreiden. Een vorm van vrijwilligerswerk zal opnieuw worden gelanceerd, in de hoop een collectieve dynamiek rond Defensie te creëren.
De strategische rol van privépartners
In deze context van snelle transformatie is een essentiële rol weggelegd voor private partners. "De militairen moeten zich concentreren op hun kerntaak: training, voorbereiding en operationele paraatheid. Alles wat te maken heeft met ondersteuning - sommige trainingen, niet-operationele logistiek, onderhoud, infrastructuur - kan worden verzorgd door externe spelers, op voorwaarde dat ze betrouwbaar en goed geïntegreerd zijn.
Serco, al lange tijd partner van het Belgische ministerie van Defensie, is een voorbeeld van deze complementaire aanpak. De uitdaging is duidelijk: bepaalde ondersteunende diensten delegeren en tegelijk de strategische afstemming, veiligheid en soevereiniteit van de instelling garanderen. "Dit is vooral gebaseerd op een vertrouwensrelatie, op de kwaliteit van de geleverde dienst en op een engagement op lange termijn. Je kunt zo'n partnerschap niet in twee of drie jaar opbouwen: je moet vijf, zes of zelfs tien jaar vooruitkijken.
Er is geen sprake van het privatiseren van Defensie, benadrukt hij. "De staat blijft volledig soeverein en in controle. Maar particuliere partners kunnen ondersteunende functies professionaliseren, operationele eenheden ontlasten en banen creëren in de gebieden waar militaire bases zijn gevestigd.
Het leger van morgen: robuust, wendbaar en verbonden
Hoe zal het Belgische leger er over 10 tot 15 jaar uitzien? Voor Marc Thys is de transformatie die aan de gang is diepgaand. Technologische innovatie, in het bijzonder het gebruik van drones, robotica, digitalisering en kunstmatige intelligentie, zal een centrale rol spelen bij het vormgeven van de toekomstige capaciteiten. Maar naast technologie is er ook een nieuwe capaciteitenfilosofie nodig: die van een veerkrachtige, modulaire militaire macht, ontworpen voor intensieve gevechten op het Europese continent.
Het is ook een kwestie van lessen trekken uit huidige conflicten. "We moeten anticiperen op een uitputtingsoorlog, massaal nadenken en onze industriële aanpak herzien. Misschien lokaal produceren, ter plekke 3D-printen, de kosten verlagen zonder aan efficiëntie in te boeten.
Boodschap aan besluitvormers: "Het is tijd om te handelen - of anderen doen het in jullie plaats".
De conclusie is ondubbelzinnig: "Als we onze toekomst niet in eigen handen nemen, zullen anderen dat voor ons doen. En als dat gebeurt, zitten we niet aan tafel - dan staan we op het menu.”
En hoe zit het met jongeren? "Wat je achtergrond ook is, wat je profiel ook is, er is een plek voor je bij Defensie. Als er één baan niet bij je past, zijn er nog honderden andere om te ontdekken.